Aktualności

Dolna zapewne już istniała w XIII wieku. Pierwsza wzmianka o niej znajduje się już w bulli papieskiej wystawionej 16 lutego 1302 roku przez papieża Bonifacego XIII. Wśród dóbr klasztoru Cystersów z Jemielnicy wymienia się wieś de Dolna, uposażona dziesięciną na rzecz tegoż klasztoru. Daninę pobierano do końca XVIII wieku.
Nazwa wsi jest bardzo czytelna i zrozumiała. Oznacza osadę położoną dosłownie w dole, w obniżeniu terenu. Przez wieki nazwa ulegała niewielkim zmianom i tak jak w 1335 wystąpiła jako Dolny, w 1442 jako Dolne, na przełomie lat 1687/88 – Dolno, w wieku XIX i XX – Dollna. W roku 1936 po tzw. Chrzcie administracyjnym dokonanym przez niemieckie władze hitlerowskie, otrzymała nazwę, Niederkirch czyli Dolny Kościół. Od 1945 miejscowość zwie sie Dolna.

Do dziś na jej terenie znajdują się miejsca, których stare nazwy wywodzą się od charakterystycznych cech terenu. Mieszkańcy używają ich nadal, np. Ul. Krotka i cześć zachodnia ul. Wiejskiej nazwane są „Kolonia“, znajdująca się miedzy byłym folwarkiem a wsią. „Lyszcze“ i „Naplatek“ to pola w kierunku Strzelec Opolskich, natomiast „Wrzosy” rozciągają się w stronę Biadacza, „zaplocie „ położone jest za domami, „przed autobaną i za“ to tereny w pobliżu autostrady A4, „Turziny“ to twardy, ciężki grunt rozciągający się w kierunku Kalinowa. „Pańskie“ to pola po byłym folwarku, a „Farskie“ – położone za wsią w kierunku wschodnim, należące kiedyś do kościoła. „Hanow“ to ziemie przy byłej drodze do Leśnicy,. „Doły“ usytuowane są w wschodniej części wioski i słyną z najlepszej ziemi uprawnej. „Jarganki“ lub „Góra Czakajowa“ leżą w części północno- wschodniej.

Parafia w Dolnej powstała prawdopodobnie w XIV wieku. W 1335 roku należała do archiprezbitariatu strzeleckiego i była wymieniona w rejestrze dziesięcin Galharda de Carceribusa. Kolejna informacja pochodzi z XV wieku.   W roku 1447 papieski kolektor Nicolaus Wolff pobierał z niej świętopietrze. W dolnej według szacunkowych obliczeń mieszkało wtedy około 210 osób. Obszar parafii wynosił  16 kw3. W 1549 roku z sześciu łanów pola przypadała dziesięcina skarbnikowi cesarskiemu, natomiast opad z klasztoru cytersów z Jemielnicy pobierał dzesięcinę z pozostałych pol. Ich nazwy zostały odnotowane  w 1666 roku. Były to Naplatki, Turziny, Działki, Folwarki. W ramach ugody z 1764 roku cześć wsi płaciła dziesięcinę snopowa  jemielnickiemu klasztorowi. Pobierana była z pól położonych w stronę dzisiejszego Rożniątowa zwanych: Dolne, faworki, Naplatki. Natomiast cześć wioski położoną w kierunku Leśnicy z polami Dolny i Przydatki, świadczyły te same opłaty proboszczowi  Dolnej ( Dollna). Niektórzy mieszkańcy posiadali pola w innych miejscach np. Zagrodnik Thomas Lippok zgodnie z umowa kupna z 5 maja  1766 roku, miął jeden łan, czyli 30 morg ziemi w Księżym Lesie (Xionslas) koło Strzelec opolskich (Gross Strehlitz). Hrabia Philipp von Colonna planował przejąć wszystkie pola oddane niegdyś właścicielom chłopskim i założył na nich falwork. Prawo własności chłopów do tych pól nie mogło być jednak uszczuplone ani oddane. Hrabia zaoferował, więc Lippokowi w zamian ziemie w Dolnej. Ponieważ była tam lepsza gleba, wolny zagrodnik musiał się zobowiązać do zamiany 3 mórg na 2 morgi. I tak przypadło mu tylko 20 mórg pola za które dodatkowo musiał płacić dziesięcinę proboszczowi, chociaż wcześniej nie był do tego zobowiązany. Hrabia, aby wyrównać straty zaproponował odszkodowanie Lippokowi. W spisie ludności z 1690, wieś Dolna nie jest ujęta gdyż jej cześć należała wówczas do klasztoru cystersów w Jemielnicy.  136 mieszkańców powyżej 15 roku życia wykonywała  prace ręczne dla opata cystersów. Wysokość naliczanego podatku uzależniona była wtedy od ilości osób zamieszkujących dobra, dlatego zapewne właściciel zaniżał w spisie liczbę osób. 1765 roku mieszkało tu 24 kmieci, 7 zagrodników , 3 chałupników i rzemieśnik. Miejscowość należała do hrabia Collony ze Strzelec. W  1783 roku odnotowano 25 zagród kmiecich, 8 zagrodników i 2 chałupników. Był już kościół  Katolicki i katolicka szkoła. W Dolnej mieszkało 195 osób. Trudnili się pracą na roli i rzemiosłem. Pomimo tego musieli na polecenie szlachty w 1773 roku pomagać przy budowie fundamentów pod murowany klasztor na Górze SW Anny. W 1803 pomagali również przy budowie studni. Na początku IXX wieku na Śląsk wkroczyły wojska napoleońskie, które pobiły wojska pruski. Pokój Tylżycki  z 1807 r nie był pomyślny dla przegranych, gdyż na jego mocy Prusy musiały płacić za utrzymanie wojsk napoleońskich. W wyniku tego zubożeniu uległa  ludność miejscowa w tym szlachta. W 1813 roku na Śląsku powołano oddziały obrony krajowej (Landwehra) i rozpoczęła się kampania antynapoleonska. W ich szeregach walczyło wielu synów ziemi strzeleckiej. Z Dolnej polegli: szeregowy 10 Regimentu Rezerwowego Piechoty Jakob Pful- pod Jeanvillers oraz szeregowy 2 Śląskiego Remigentu Piechoty Obrony Krajowej Thomas Suchanek- pod Gross Görschem. Po pokonaniu francuzów nastąpiły w królestwie pruskim zmiany. Uregulowaniu uległy na nowo dochody proboszcza, szlachty i niektórych mieszkańców po długowiecznych sporach miedzy proboszczem, mieszkańcami i właścicielami posiadłości. W życie powoli wchodziła wcześniej uchwalona ustawa uwłaszczeniowa. Tak jak wszędzie przekazywanie pól odbywało się długo i powoli. Na mocy umowy z 30 lipca  1821, 25 wolnych kmieci nabyło ziemie w Dolnej.
W 1830 roku w Dolnej było 57 domów z 372 mieszkańcami. Znajdował się tez Folwark, mały kamieniołom, kościół i szkoła katolicka, w której dzieci nauczał jeden nauczyciel. 15 lat później 65 domów zamieszkiwało 463 osoby w tym 7 ewangelików, 3 rzemieśników, handlarz zbożem. Miejscowość składała się z Dolnej i folwarku Johanneshof. Cześć pól o powierzchni 140 morg miała podłoże wapienne, hodowano ok 86 owiec rasy merinko, 220 krów, 125 świń. Wieś była uboga w wodę pitna. Dlatego dowożono ja z pobliskiego Czarnocina. Dopiero 1811 roku wydrążono nowa studnie i źródła, które od tego czasu zaspokajają zapotrzebowanie na wodę.

W 1855 roku w Dolnej mieszkały 502 osoby, a sześć lat później odnotowano ich już 548, wśród których 2 było ewangelikami a reszta była wyznania katolickiego. Wieś tworzyły 64 domy, 49 budynków gospodarczych, warsztat rzemieśniczy i aż trzy kuźnie. Pomimo tego był folwark Dolna i folwark Johanneshof czyli Dwór Jana. Status społeczny obrazował się następująco: 24 kmieci, 7 zagrodników, 29 chałupników i 30 komorników. Na 1756 morgach zasiewano najmie pszenicy. W ciągu roku zobowiązania wynosiły 299 talarów podatku klasowego, 184 od ziemi i 6 talarów od rzemiesników. Hrabiowski folwark liczył 1069 morgów  dobrej ziemi. Hodowano w nim 30 wołów, 20 sztuk bydła młodego i 1000 owiec rasy merinos.
W drugiej połowie IX wieku pochodzi pierwsza znana pieczęć sołectwa. W jej centralnej części znajdował się kościół a po obu stronach krzyż pasyjny. Na obwodzie był napis “Gemeide Dollna” czyli “Gmina Dollna” jak wówczas nazywano sołectwo. Na dole pieczęci widniał napis Gross Strehlitz – powiat Strzelce Wielkie. Sołtys używał pieczęci do 1936 roku zatwierdzając decyzje oraz opieczętowując pisma. Jej wymiana nastąpiła po zmianie nazwy wsi.
Sołtysi w Dolnej: 1932- 1945 funkcje te piastował Wiktor Barteczko, zamordowany przez żołnierzy sowieckich, 1945-1948 Józef Poloczek, 1948-1975 Józef Kozolup, 1975- 1988 Gerard Piechaczek, 1989-1998 Alojzy Ploch, 1998-2006 Rudolf Plachetka, od 2007 Horst Morawiec
W połowie IX wieku w Dolnej panowała zaraza, która dotknęła wiele mieszkańców. Na cholerę w 1852 roku zmarło co najmniej 25 osób, w tym jak podaje księga parafialna kilkoro dzieci. Pochowano ich na wzgórzu przy obecnej drodze powiatowej do Strzelec Opolskich. Niegdyś stała tam murowana kapliczka, która zburzono podczas przebudowy  drogi latach 30 XX wieku.

Liczba mieszkańców Dolnej w roku 1910 wynosiła 577 osób, w tym 568 mówiących w języku polskim w gwarze śląskiej i 9 mówiących w języku niemieckim. Kilka lat później mieszkało 495 a na folwarku 82. W czasie I wojny światowej na frontach zginęło wiele mieszkańców dolnej walczących pod sztandarem Wilhelma II. Ich nazwiska umieszczone są na tablicy pamiątkowej w krzyżu kamiennym stojącym w dziedzińcu kościelnym.
W 1925 roku wieś zamieszkiwały 592 osoby w tym 550 mówiących po polsku w gwarze śląskiej i po niemiecku, 22 tylko po niemiecku i 20 tylko po polsku. W 1933 liczba mieszkańców zmalała do 579. W 1939 w Dolnej ( Niederkirch) liczba mieszkańców spadla do 563. W wiosce były dwie kuźnie. Jedna należała do Kirysa a kolejnym jej  właścicielem był Prusko . Druga należała do Pandla. We wsi była jeszcze kawiarnia i masarnia należąca do Konrada Rozetza. Druga gospoda należała do Józefa Dworskiego, którą po jego śmierci kupił Franz Moisa. Działała on a do 1945 roku kiedy to żołnierze rosyjscy zniszczyli i spalili budynek. Sklep spożywczo – przemysłowy prowadził Franz Jelito.
Na wieść o wybuchu II wojny światowej, mężczyźni z Dolnej zostali powołani do wojska niemieckiego i wysłani na front. Na Opolszczyźnie w pierwszych dniach wojny aresztowano polskich działaczy, których osadzono w obozach koncentracyjnych. Miedzy nimi był również mieszkaniec  Dolny  Teodor Pordzik, który trafił do Buchenwald. Po pewnym czasie został zwolniony.Na terenie powiatu strzeleckiego powstały obozy niemieckie i obozy pracy na potrzeby hitlerowskich Niemiec.

W 1940 r. na Górze Św. Anny (St. Annaberg), w Porebie (Mariengrund) i w Dolnej (Niederkirch) utworzono oddział obozu jenieckiego w Łambinowicach. Jeńcy pracowali przeważnie przy budowie dróg lokalnych i kamieniołomach. Na początku ulokowano za wsią po lewej stronie drogi w kierunku Leśnicy polskie komondo P 1425. Obok miejsca po byłym obozie stoi dzisiaj krzyz przydrożny. Pod koniec 1940r. jeńcy z Dolnej zyskali status robotników cywilnych, a w styczniu 1943r. ostatnich 12 jeńców stało się robotnikami przymusowymi. Obóz został zlikwidowany na początku 1943r.
W czasie II wojny światowej wielu mieszkańców powołanych do armii niemieckiej nie wróciło do domu. Pozostali na obcej ziemi, na której spoczeli daleko od rodzinnej wioski. Przez wiele lat nie mogli ich nawet wspominać. Dopiero po 1989r. po upadku komunizmu mieszkancy Dolnej upamiętnili swych krewnych tablicą z ich nazwiskami, umieszczona z tytułu krzyża kamiennego ustawionego na placu kościelnym. Po zakończeniu działań wojennych miejscowość powróciła do starej nazwy – Dolna. Administracyjnie została wcielona do gminy wiejskiej Szymiszów. W 1945r. w wyniku przeprowadzonej reformy administracyjnej z 1968r. została przyłączona do gromady Strzelce Opolskie. W roku 1972 sołectwo Dolna weszło w odręb gminy Leśnica i taki stan trwa do dziś. Szkoła w Dolnej istaniała już od XVII wieku, kiedy to wymieniona jest w protokole wizytacyjnym.
W 1687r. nie było nauczyciela, więc proboszcz zatrudniał osobę do prowadzenia nauki. Jego pensje stanowiły datki uzyskane z pól pańskich.
Następna informacja pochodzi z 1973 roku. Przez wiele lat szkoła była podporządkowana kościołowi. Nauka odbywała się w sobotę i niedzielę. Koncentrowała się głównie wokół Pisma Św. W 1842 roku w szkole pracował jeden nauczyciel a uczęszczało do niej 143 uczniów. W 1891 roku szkoła była dwuklasowa a uczęszczało do niej 126 uczniów. W 1897 roku szkoła miała 124 uczniów. Ostatnim niemieckim kierownikiem szkoły był Thomas Panek, który w styczniu 1245 r. został postrzelony przez żołnierzy radzieckich, a później wywieziony i bestialsko zamordowany przez Urząd Bezpieczeństwa w Bytomiu.

Poczatki Polskiej szkoły datują się na wiosnę 1945r. 17 maja w kościele odprawiono nabożeństwo inaugurujące rok szkolny, a nastepnego dnia rozpoczęto rok szkolny. Liczba dzieci wynosiła wtedy 84 osoby (40 dziweczyn i 44 chłopców). Dzieci zostały podzielone na starsze i młodsze. Zajęcia odbywały się w systemie dwuzmianowycm tj. od godz. 8:00 do 11:00 oraz od 11:00 do 13:00.
4 września oficjalnie rozpoczeto nowy rok nauki. Szkoła była siedmioklasowa a uczęszczało do niej 109 dzieci. W tym samym budynku zorganizaowano także przedszkole. Dziś placówka działa jako Filia Przedszkola z Leśnicy.
W roku 1969/70 pozostała w szkole tylko jedna nauczycielka Wanda Garbas- pełniaca finkcję kierownika. Do szkoły uczęszczało wtedy 44 dzieci. Coraz mniejsza liczba uczniów związana była z malejącą tendencją urodzeń, migracja do innych miejscowości, jak również do Niemiec.
Szkoła została zamknięta w 2000 roku.Obecnie dzieci uczęszczają do szkoły podstawowej i gimnazjum w Leśnicy.
Dzisiaj w jej murach mieści się Filia Przedszkola, Świetlica Wiejska- która służy organizacjom działającym we wsi min. Związek kobiet Sląskich, TSKN bądź Radzie Sołeckiej. Ostatni gruntowny remont budynek miał w 2006r. Obiekt jest w dalszym ciągu modernizowany przez Samorząd Gminy.
Straż ogniowa istaniała w Dolnej jeszcze przed 1945r. Po drugiej wojnie światowej została reaktywowana i działała do końca lat 70. XX wieku. Prezestani straży ogniowej byli min. Franciszek Piątek, Wiktor Jońca, Manfred Piechaczek.
W 1335r. powstała samodzielna parafia pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. Część obecnego Kościoła pochodzi z XV wieku który kilkakrotnie przebybudowano, dlatego ulegały zatarciu cechy gotyckie. W prezbiterium zachowało się sklepienie kolebkowe. Cała świątynia zbudowana jest z kamienia wapiennego.